Steeds meer Afrikanen hebben toegang tot het internet, maar er is amper content beschikbaar in de plaatselijke talen. Mede door de COVID-19-pandemie is er een vertalerscommunity ontstaan die daar iets aan wil doen.

De woorden “gezichtsmasker”en “handgel” zijn inmiddels in de hele wereld bekend, maar voor isiZulu-sprekenden in Zuid-Afrika bestonden de woorden een jaar geleden niet eens. Vrijwilligers gingen het internet op om dit te veranderen.

Mensenrechtengroepen waarschuwen dat de digitale kloof groeit tussen degenen die online kunnen leren en werken en degenen die dat niet kunnen.

Van Wikipedia-pagina’s in inheemse talen tot digitale woordenboeken: kenners van Afrikaanse talen doen hun best om woorden te bewaren en creëren voor toekomstige generaties. Hun werk krijgt extra urgentie door de coronacrisis.

‘Taal is erg belangrijk, het is het middel dat we gebruiken om te communiceren over hoe we de wereld ervaren’, zegt Perrymason Adams (29), een accountant in Zuid-Afrika die als vrijwilliger actief is bij WikiAfrica, een project om Wikipedia uit te breiden in Afrikaanse talen.

Met terugkerende lockdowns wereldwijd om de verspreiding van COVID-19 tegen te gaan, waarschuwen mensenrechtengroepen dat de digitale kloof groeit tussen degenen die online kunnen leren en werken en degenen die dat niet kunnen. Daardoor wordt de al bestaande ongelijkheid versterkt.

WikiAfrica

In Afrika ten zuiden van de Sahara groeit de internettoegang snel. In 2000 had nog minder dan 1 procent van de bevolking toegang tot het internet, in 2019 was dat al 25 procent, volgens de Wereldbank.

Maar onderzoek laat zien dat zelfs Afrikanen met internettoegang moeite hebben geschikte content te vinden.

Volgens het Wereld Economisch Forum is de belangrijkste reden het gebrek aan content in de plaatselijke talen.

WikiAfrica Education, dat gelanceerd werd door de Moleskine Foundation in 2006, wil hier iets aan doen. Inmiddels werden er meer dan 40.000 lemma’s toegevoegd aan de veelgebruikte online encyclopedie, naast foto’s en audio- en videobestanden.

Taalactivist

Tijdens de pandemie was het vertalen van informatie over het houden van sociale afstand, gezichtsmaskers en gebruik van handgel cruciaal, zegt Adams. Hij vertaalde onder meer materialen in isiZulu en isiXhosa, een andere Zuid-Afrikaanse taal.

Adams hoorde twee jaar geleden over het initiatief en wilde tijdens de lockdown artikelen blijven vertalen, over de herkomst van het coronavirus, lockdowns en gezichtsmaskers.

‘Deze informatie kon levensreddend zijn en zo kon ik een soort taalactivist zijn’, zegt hij. Adams spreekt thuis met zijn familie vier talen. De isiZulu-vertalingen deed hij samen met zijn moeder.

Democratisering van informatie

Vrijwilligers van het WikiAfica-programma vertalen online content in bijna twintig Afrikaanse talen, inclusief Twi, Swahili, Afrikaans en Dagbani, zegt een woordvoerder van de Moleskine Foundation. De vertaalde artikelen zijn meer dan 500.000 keer bekeken.

‘Als het om dit virus gaat moet niemand zich buiten de informatiebubbel bevinden.’

Tijdens het begin van de pandemie viel het medewerkers van de organisatie op dat er te weinig content over COVID-19 beschikbaar was in Afrikaanse talen, zegt Adama Sanneh, ceo en medeoprichter van de Moleskine Foundation.

‘We hebben dus een campagne opgezet om sprekers van Afrikaanse talen op het continent en elders te bereiken, en hen gevraagd delen van de content uit het Engels of Portugees te vertalen’, zegt ze.

‘WikiAfrica gaat deels over democratisering van informatie’, zegt Lwando Xaso, een advocaat en activist van Constitution Hill Trust, een organisatie die zich inzet voor mensenrechten en democratie. ‘Als het om dit virus gaat moet niemand zich buiten de informatiebubbel bevinden’, zegt Xaso.

MEEST GELEZEN

VIDEO:

Vrij toegankelijk

Wereldwijd zijn er verschillende initiatieven om materialen in Afrikaanse talen te vertalen. Op deze manier ontstaat cultureel relevante content en blijven de inheemse talen levende talen.

In Nigeria zetten de Verenigde Naties een COVID-19-portaal op met vragen en antwoorden om misinformatie tegen te gaan, in de talen Yoruba, Hausa en Igbo.

En vorig jaar kwamen dertig jonge Afrikanen bij elkaar om openbare gezondheidsrichtlijnen in achttien van de bekendste Afrikaanse talen te vertalen. Dit gebeurde nadat Ebele Mogo, een onderzoeker aan de University of Cambridge, een oproep had gedaan op sociale media.

Toen COVID-19 voor het eerst was vastgesteld in Nigeria, maakte Mogo zich zorgen over de verspreiding van misinformatie, zoals tips over het eten van knoflook of het nemen van hete baden tegen het virus. ‘Wie bang is zichzelf en zijn of haar gezin niet te kunnen beschermen, is vatbaar voor verkeerd advies’, schreef ze op de site.

Bedreigde manuscripten

De Universiteit van Boston in de VS werkt al sinds 2011, lang voor de pandemie, aan de digitalisering van bedreigde West-Afrikaanse manuscripten.

Dat zijn belangrijke initiatieven, zegt Mahlatse Hlongwane (24), een student uit de Zuid-Afrikaanse provincie Limpopo en vrijwilliger bij WikiAfrica. Ze ontdekte aan de pandemie gerelateerde nieuwe woorden in Sesotho door te luisteren naar de radio en informeel taalgebruik om haar heen.

Ze voegt eraan toe dat er meer websites toegankelijk moeten zijn zonder kosten voor dataverbruik, zodat mensen de informatie kunnen bekijken op hun mobiele telefoons. Dat is vooral wenselijk op het platteland, waar informatie schaars is. ‘Ik zou heel graag willen dat mensen weten welke informatie er voor hen beschikbaar is online’, zegt Hlongwane.

Zichtbaarheid

Om de verspreiding in de elf officiële Afrikaanse talen te versnellen, ging Wikimedia South Africa een partnerschap aan met de Moleskine Foundation. Doel is om “redigeerworkshops” te organiseren, om mensen te leren hoe ze lemma’s op Wikipedia over diverse thema’s goed kunnen redigeren.

Kennis van copyrightwetten is een integraal onderdeel van dat proces, zegt Bobby Shabangu, voorzitter van Wikipedia South Africa.

Tijdens een workshop in 2019 creëerden vrijwilligers Wikipedia-pagina’s over Afrikaanse, vrouwelijke kunstenaars in inheemse Afrikaanse talen. ‘Alles draait om zichtbaarheid’, zegt Adams, de vrijwilliger in Pretoria. ‘Je schrijft deze kunstenaars terug in de geschiedenis, zodat een lezer erdoor geïnspireerd kan raken, zich erin herkent en denkt “Wow”! Er ontstaat zo een wereldbeeld van mogelijkheden’, zegt hij.

Blijf op de hoogte

VIDEO:

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

Kolonisatie

In Zuid-Afrika werd taal door de apartheidsregering gebruikt om de zwarte meerderheid onder controle te houden, merkt Adams op. Volgens de Bantoe Onderwijswet uit 1953 werden leerlingen verdeeld langs raciale lijnen en gedwongen Afrikaans te leren, een van het Nederlands afgeleide taalvariant die ontstond na de komst van Nederlandse kolonisten in de zeventiende eeuw.

‘Als gevolg van onze geschiedenis zijn veel mensen, identiteiten en culturen verdwenen’, zegt Adams. ‘Het is heel belangrijk te voelen dat je bestaat, dat je aanwezigheid erkend wordt, dat je gezien wordt als mens, als een persoon.’

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij IPS-partner Thomson Reuters Foundation